اقدام به بارداری

تقریباً تمام دختران در همه‌ى فرهنگ‌ها آرزوى داشتن فرزند و تجربه‌ى مادر شدن را دارند. باردارى و زایمان امرى طبیعى براى ادامه‌ى نسل است. زایمان اوج باردارى یك زن و خارج شدن یك یا چند نوزاد از رحم مادر است. اما چه بهتر است كه با آگاهى كامل به یكى از بهترین و شیرین ترین تجربه‌ها دست پیدا كرد. در این مقاله سعى بر آن است كه آگاهى نسبى به شما همراهان عزیز داده شود. 

در این مقاله به این موضوعات می‌پردازیم:

• مشاوره هاى قبل از اقدام به باردارى
• اقدام به باردارى
• باردارى و مراقبت هاى حین باردارى
• زایمان

مشاوره قبل از اقدام به بارداری:

داشتن فرزند تعهدات و مسئولیت هایى را به زندگى زن و مرد وارد میكند و هم زن و هم مرد باید آمادگى لازم را چه از لحاظ ذهنى و چه جسمى به دست آورند.
متخصصین بر این باورند براى داشتن فرزندى سالم، حفظ سلامت مادر در دوران باردارى، زایمان و پس از زایمان، پیشگیرى از زایمان زودرس و یا سقط جنین بهتر است ٣ماه قبل از اقدام به باردارى با پزشك و یا ماما مشاوره انجام شود و براى زایمانى موفق برنامه‌ریزى شود. 

گرفتن شرح حال فرد:

• خصوصیات دموگرافیک
• تاریخچه پزشكی سابقه و یا ابتلا فعلی به بیماری و مصرف دارو
• تاریخچه بارداری و زایمان‌های قبلی
• تاریخچه اجتماعی : سن زیر 18 و بالای 35 سال بارداری پنجم و بالاتر فاصله بین دو بارداری كمتر از 3 سال
• رفتارهای پر خطر در خانم و همسرش ، مصرف سیگار و مواد مخدر و …
• رژیم غذایی خاص : مواد غذایی تازه و سرشار از مواد غذایی مفید و مغذی – برخی از عادات غذایی را باید تغییر دهند ( مصرف زیاد كافئین چای و كولا مانع جذب آهن ) فست فود‌ها و شیرینی و شكلات – نوشابه بررسی نوع ورزش

معاینه بالینی:

1. اندازه‌گیری قد و وزن (BMI)

BMI كمتر از 5/18 و بالاتر از 25 نیازمند به مشاوره با یك نفر از كارشناسان تغذیه می‌باشد. وزن متعادل سلامت كودك و مادر را تا حد زیادی تضمین می‌كند.

2. علائم حیاتی :

• فشار خون 140 به 90 و یا بالاتر
• دمای بدن 38 و بالاتر
• نبض 60 تا 100
• تنفس 20-16 بار در دقیقه

3. علائم روانی وضعیت روحی و روانی مادر باردارارزیابی شود ( افسردگی – پرخاشگری و… )

4. معاینه فیزیكی توسط پزشك یا بررسی پوست از نظر بثورات

• ملتحمه چشم از نظر كم خونی و زردی
• لمس و بررسی غدد تیروئید (نرول ،قوام و اندازه غدد)
• سمع قلب و ریه از نظرویزینگ ، سوفل ، آریتمی و…
• معاینه پستان از نظر تومور – ظاهر – خروج هر نوع ترشح
• لمس شكم در بررسی كبد ، طحال و شكم از نظر اسكار جراحی
• بررسی اندام‌های تحتانی از نظر وجودادم ، ناهنجاریهای اسكلتی

5. معاینه لگن و واژن: از نظر عفونت، سرویسیت و انجام تست پاپ اسمیر – بررسی مشكل رحم و ظاهر آن – معاینه دهان و دندان – عفونت باكتریایی دهان و دندان منجر به زایمان زودرس -(7 برابر بیشتر است ( برخی مطالعات رابطه بین بیماری لثه و افزایش (پره اكلامپسی PRE ) و را نشان داد.

6. درخواست آزمایش و بررسی تكمیلی آن

7. مكمل داروئی: تجویز قرص اسید فولیك 400 میكرو گرم ( 1 میلی گرم ) ناهنجاریها ، میلی گرم mg 5 به همسرشان هم باید داده شود.

مصرف اسید فولیك 70 % شانس داشتن نوزاد با داشتن ناهنجاریهای عصبی بخصوص اسپینابیفیدا را از بین می‌برد

8. ایمن سازی: توأم و سرخجه (در صورت نیاز )

9. آموزش (بهداشت فردی و روان)

• بهداشت جنسی
• بهداشت دهان و دندان تغذیه و مصرف مكمل‌های داروئی
•  عدم مصرف مواد مخدر، الكل، سیگار
• شغل سخت و سنگین
• تاریخچه مراجعه بعدی ( در صورت نیاز )
• زمان قطع روش جلوگیری از بارداری و زمان مناسب باردار شدن

10. ارجاع در صورت نیاز: خانمی كه سابقه سقط دارد (مرده‌زائی و بررسی‌های تخصصی دیگر).

اقدام به باردارى:

در مردان به طور طبیعى در هر بار انزال 20 میلیون اسپرم در هر میلى لیتر مایع منی وجود دارد و در زنان معمولا تخمک گذاری بین روزهاى 12 تا 16 روز مانده به سیكل ماهیانه بعدی خود اتفاق می‌افتد. با دانستن سلامت مرد و زن و با برنامه ریزى و آمیزش در این دوران میتوان براى باردارى اقدام كرد. بهتر است با مشورت پزشك یا ماما این برنامه ریزى انجام شود.

باردارى و مراقبت‌هاى حین باردارى:

رسیدیم به مرحله‌ى زیباى باردار شدن، البته با همه ى حال خوبى كه فرد داره، سختیایى هم داره، سردرد، تهوع، اختلالات خواب، كمردرد، یبوست، واریس، تغییرات پوستى، ویار باردارى و ... از عوارض شایع دوران باردارى است. زنان باردار باید تغذیه متوازنی داشته باشند به‌گونه‌ای که تمام ویتامین‌ها، مواد معدنی و حداقل 4/0‌میلی‌گرم اسید‌فولیک مورد‌نیاز مادر و نوزاد را شامل شود. وجود اسیدفولیک موجب کاهش خطر نقص در ستون فقرات (مانند بیرون‌زدگی نخاع یا اسپینا بیفیدا) می‌شود. در صورت ایجاد شرایط بارداری پرخطر، دوز‌های بالاتری از آن تجویز خواهد شد.

به زنان باردار توصیه می‌شود که در این دوران از مصرف داروها پرهیز کنند مگر اینکه‌ توسط پزشک زنان توصیه شده باشد. شما ‌باید مصرف هر‌گونه دارو را با پزشک خود مطرح کنید.

زنان باردار باید از مصرف الکل و موادمخدر بپرهیزند و مصرف کافئین را نیز محدود کنند. از کشیدن سیگار باید پرهیز کرد. همچنین از مصرف داروهای گیاهی و داروهایی که نیاز به نسخه پزشک ندارند نیز خودداری کنید زیرا ممکن است مانع رشد مناسب جنین شوند.

برای مانیتور کردن جنین و مادر معاینات منظم پیش از زایمان ضروری است، سونوگرافی منظم جهت بررسی بروز مشکلات احتمالی در نوزاد، آزمایش و معاینه منظم برای تشخیص (مشکلات خون، فشار بالای خون، دیابت، اختلالات ژنتیکی، عفونت‌های انتقال یافته از طریق رابطه جنسی، مسمومیت بارداری)، از جمله معاینات پزشکی محسوب میشود.

زایمان:

انتخاب نوع زایمان یكى از سخت ترین انتخاب هاى شخص است، كه پزشك شما بهترین شخص براى مشورت مردن در مورد این موضوع میتواند باشد. زایمان طبیعى از مزایاى زیادى برخوردار است كه در ذیل به چند مورد اشاره میكنیم: 

• جمع شدن سریع رحم
• سرپا شدن: اگر مادر بعد از زایمان طبیعی در قسمت انتهایی واژنش برش نداشته باشد، یکی دو ساعت بعد می‌تواند بنشیند. در صورتی که برش داشته باشد، با استفاده از مسکن در کمتر از شش ساعت می‌تواند سرپا شود اما نمی‌تواند فعالیت‌های روزمره اش را داشته باشد.
• ارتباط بهتر نوزاد با مادر: در زایمان طبیعی چون نوزاد بلافاصله در آغوش مادر قرار می‌گیرد، نوزاد از اولین شیر مادر که به نوعی واکسن هم هست، تغذیه کرده و تکامل بهتری پیدا می‌کند. علاوه بر اینها مادر هر چه زودتر نوزادش را در آغوشش بگیرد، خونریزی پس از زایمانش کمتر خواهد بود.

اما در مواقعى پزشك شما تشخیص میدهد كه زایمان طبیعى براى شما و یا نوزادتان خطرناك است و به شما سزارین را پیشنهاد میكند، باهم به چند دلیل براى انتخاب سزارین می‌پردازیم:

1. عدم تطابق سر جنین با لگن مادر:

اغلب این گونه موارد در موقع دردهای زایمانی مشخص می‌شوند. به این ترتیب که با وجود انقباضات زایمانی، پیشرفت زایمان خوب نیست و یا این که در معاینه ی داخلی، متوجه این عدم تطابق می‌شوند. البته موارد تنگی و یا اختلاف اندازه بسیار فاحش، قبل از دردها و در یک معاینه دقیق داخلی که توسط ماما یا پزشک در ماه آخر صورت می‌گیرد مشخص می‌شود.

2. زجر جنین:

زجر جنین به معنای تغییرات بارز در تعداد ضربان قلب جنین است که نشان دهنده این موضوع می‌باشد که میزان اکسیژن خون او کافی نیست و مواد زاید خونش بیش از اندازه است. در این صورت معمولاً عمل سزارین به طور اورژانس انجام می‌شود.

3. طرز قرار گرفتن غیر عادی جنین:

وضعیت طبیعی قرار گرفتن جنین به صورت سر به پایین و داخل لگن مادر است. اگر مثلاً جنین به صورت عرضی قرار گیرد امکان زایمان طبیعی وجود ندارد. در صورتی که پاهای جنین داخل لگن مادر باشد (سر او بالا باشد) در برخی موارد امکان زایمان طبیعی وجود دارد ولی اغلب مواقع، سزارین، راه انتخابی است.

4. مشکلات مربوط به جفت و بند ناف:

اگر جدا شدن زودرس جفت صورت گیرد و یا جفت به جای این که در قسمت فوقانی رحم واقع شود، بر روی دهانه رحم قرار گیرد(جفت سر راهی)، بهترین روش زایمان همان سزارین می‌باشد. ممکن است در حین یک دوره دردهای طبیعی، ناگهان بند ناف جنین به داخل مجرای زایمانی و جلوی سر جنین لیز بخورد. در چنین حالتی بند ناف بین سر جنین و لگن مادر تحت فشار قرار می‌گیرد و جریان خون و اکسیژن به جنین قطع می‌گردد. این مورد نیزاز موارد سزارین اورژانس می‌باشد.

5. سزارین قبلی:

قبلاً اعتقاد بر این بود که اگر خانمی یک بار سزارین شد، باید همیشه سزارین شود. البته در برخی بیماران این قانون هنوز هم حاکم است ولی امروزه اعتقاد بر این است که اگر علت سزارین قبلی، در این حاملگی وجود ندارد مثلاً حاملگی قبلی جنین به طور عرضی قرار داشته ولی در این حاملگی جنین با سر قرار دارد و بیمار در یک بیمارستان مجهز قرار دارد می‌تواند تحت نظر یک متخصص زنان و زایمان، زایمانی طبیعی انجام دهد. باید بیماران تفهیم شوند که در صورتی که مورد منعی برای این اقدام وجود نداشته باشد، زایمان طبیعی بسیار مطمئن تر و بی خطرتر از یک عمل جراحی بزرگی مثل سزارین می‌باشد، عوارض مربوط به مادر و جنین کاهش می‌یابد و یک فاکتور مهم دیگر یعنی هزینه نیز کاهش می‌یابد. هزینه یک زایمان طبیعی حدود یک چهارم عمل سزارین می‌باشد. البته خانم‌هایی که قبلاً سزارین شده اند و برش روی رحم شان به صورت طولی انجام شده نمی‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند. فقط خانم‌هایی که برش روی رحم شان عرضی بوده و مورد منعی برای زایمان طبیعی ندارند، می‌توانند به این فیض برسند. (معمولاً بُرش روی شکم با بُرش روی رحم مطابقت دارد اما گاهی این طور نیست، بنابراین داشتن پرونده پزشکی با قید نوع بُرش روی رحم الزامی است).

6. دخالت‌های پزشکی بیش از اندازه در دوره دردهای زایمانی:

مصرف داروهای مُسکن زودتر از موقع و یا داروهای محرک انقباضات، بیش از حد مجاز، می‌تواند پیشرفت زایمان را کند نماید و به علت زایمان طول کشیده، سزارین انجام شود. آمار نشان داده است که بیماران تحت نظر ماماها کمتر سزارین می‌شوند. یکی از دلایل آن این است که ماماها کمتر از پزشکان از داروهای مختلف استفاده می‌کنند و علت دیگر این است که چون خود ماما نمی‌تواند عمل سزارین را انجام دهد، سعی می‌کند تا جایی که برای بیمار و جنین ضرری نداشته باشد، زایمان او را به صورت طبیعی انجام دهد.

7. جنین‌های نارس و دیررس (کمتر از 38 هفته و بیشتر از 42 هفته):

جنین‌های نارس احتمالاً تحمل فشار زایمان طبیعی را نخواهند داشت.

جنین‌های دیررس نیز به علت درشتی و اشکال در خون رسانی در زایمان طبیعی، دچار مشکل می‌شوند.

8. جنین‌های دارای مشکلات RH خون:

 جنین‌هایی هم که مشکلات ناشی از RH خون دارند بهتر است با روش سزارین متولد شوند چون به اندازه کافی قوی نیستند که زایمان طبیعی را تحمل کنند.

9. چند قلویی:

گاهی زایمان دو قلوها به صورت طبیعی صورت می‌گیرد اما در اغلب موارد سزارین به عنوان بهترین راه انتخاب می‌شود. حاملگی‌های بیش از دو قلویی حتماً به صورت سزارین خاتمه می‌یابند.

10. موارد متفرقه:

مانند عفونت هرپسی در ناحیه تناسلی که نوعی عارضه تبخال مانند بسیار مُسری است که برای جنین خطرناک است، فشارخون بالا، فیبروم‌های رحمی، بیماری قند، ایدز مادر و دوره دردهای زایمانی که بسیار طول کشیده باشد، از موارد دیگر سزارین می‌باشند.